این روزها بحث آلودگی هوا در رسانه ها، خبرگزاری ها، و حتی میان عموم مردم بسیار داغ است. هر روز به امید دیدن آسمانی آبی برمی خیزیم ولی افسوس که چیزی جز سیاهی و دود در آسمان نمی بینیم. آمار مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا ( ٢/٤ میلیون نفر در سال بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت) را می شنویم ولی کاملا بی تفاوت از آن می گذریم.افزایش ابتلا به سرطان (بویژه در میان کودکان) را می شنویم ولی باز هم بی توجه از آن عبور میکنیم. بارها در رسانه ها و منابع مختلف ذکر شده که استفاده از ماسک های پارچه ای یا کاغذی (پزشکی) در هوای آلوده بیشتر از منفعت ضرر دارد ولی هنوز بسیاری از آدم ها را در کوچه و خیابان می بینیم که از این ماسک ها استفاده می کنند. اگر در خیابان به اطرافمان نگاه کنیم متوجه می شویم که تعداد خودروهای تک سرنشین بیش از حد تصور است. بعضی ها هم با کشیدن سیگار طعم آلودگی هوا را به کام خود و دیگران تلخ تر می کنند.

درباره این مطالب با شما سخن می گوییم چون بر این باوریم که در اعماق وجودتان چنان بزرگی و عطوفتی نهفته که اندکی از آن تحول عظیمی را برای جامعه و محیط زیست به ارمغان خواهد آورد.

حال چه می توان کرد؟
١.      تاحد امکان از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنیم. در صورت عدم تمایل به این کار می توانیم همراه با دوستان خود برای مقاصد یا مسیرهای یکسان از خودرو واحدی استفاده کنیم. به طور مثال، اگر با چند تن از همکاران خود در یک محله زندگی می کنیم قرار بگذاریم که با یک خودرو به محل کار برویم. یا چنانچه فرزندانمان را با خودروی شخصی به مدرسه می بریم چند نفر از دوستان او را نیز در مسیر خود سوار کنیم.

٢.     از خوردن فست فودها و خوراکیهای حاوی مواد نگه دارنده مثل چیپس، پفک، و انواع کنسرو تا حد ممکن خودداری کنیم. در عوض مصرف شیر و سایر لبنیات کم چرب و میوه و سبزیجات تازه را در وعده های غذایی روزانه خود بگنجانیم تا جذب فلزات سنگین همچون سرب و کادمیوم در بدن به حداقل برسد.
همچنین مصرف موادی مانند پیاز، تره فرنگی، سیر، میوه ها و سبزیجات زردرنگ (هویج، پرتقال و...) ، چای سبز، مواد غذایی حاوی ویتامین E مانند جوانه گندم، روغن سویا، و آفتابگردان و ویتامین C که در سبزیجات و میوه جات سبز رنگ یافت می شوند را برای کاهش اثرات گازهای آلاینده در هوا، حفظ سلامت ریه ها، و افزایش آنتی اکسیدان ها فراموش نکنیم.

٣.      هنگام شستشوی دست و صورت از آب خالی استفاده نکنیم چرا که ذرات ریز ناشی از آلودگی هوا روی سطح پوست می نشیند و در صورت آمیخته شدن با آب، ماده اسیدی ضعیفی را تولید می ‌کند که می تواند به مرور زمان باعث پیری زودرس پوست شود.

٤.     از مصرف دخانیات خودداری کنیم.

٥.     از دستگاه های تصفیه هوای مرغوب  در منزل و محل کار خود استفاده نماییم.

٦.     توجه نماییم که بارش باران هنگام آلودگی هوا گاهی منجر به بارش باران اسیدی می گردد که بسیار خطرناک بوده و تنفس و استنشاق هوا در زمان باران های اسیدی می تواند برای افراد مشکلاتی را در پی داشته باشد.

٧.     تا حد امکان آب و مایعات گرم بنوشیم تا آلودگی های جذب شده از طریق ریه ها و املاح اضافه از بدن دفع شود.

٨.     توجه کنیم که بیشترین آلاینده های موجود در هوا گازهای منوکسید کربن ، دی اکسید کربن ، دی اکسید گوگرد ، ازن ، دی اکسید ازت و ذرات معلق مانند گرد و غبار و از همه بدتر ذرات معلق سرب ناشی از سوخت اتوموبیل ها هستند که هیچ ماسک کاغذی یا پارچه ای که از داروخانه ها قابل تهیه می باشد قادر به جلوگیری از ورود آنها (بویژه سرب) به مجاری تنفسی نیست. به گفته یک متخصص طب کار و بیماری های شغلی "استفاده از ماسک های کاغذی به منظور مقابله با عوارض ناشی از آلودگی هوا، خلاف قطعی علمی و عملی است."

دو راه حل کاربردی در این زمینه عبارتند از:
-   پوشاندن دهان و بینی با پارچه نسبتاً مرطوب 

-   استفاده از ماسک های نانو و هپا (در ایران: ماسک N95) با وجود گران بودن آنها. ماسک N95 در جلوگیری از ورود ذرات به مجاری تنفسی از بازده بالای ۹۵  درصدی برخوردار است.

نوع دیگری از ماسک به نام "ماسک ضد آلودگی (FFP2)" با قابلیت شستشوی بالا (تا ۵٠ بار) وجود دارد که نسبت به ماسک های N95 برتری داشته ولی متاسفانه دسترسی به آنها در بازار ایران وجود ندارد. جدول ذیل گویای تفاوت میان انواع ماسک های نامبرده است:

راهنمای قرارگیری ماسک N95 در جلوی دهان و بینی

   -   فشردن نوار فلزی بر روی بینی به کمک دو انگشت اشاره جهت محکم کردن ماسک بر روی صورت؛

 راهنمای برداشتن ماسک N95

-  شستن دست ها با آب و صابون یا محلول ضدعفونی کننده
-  برداشتن ماسک از طریق بالا آوردن بندها (بدون تماس دست با رویه ماسک)
-  ترجیحاً ماسک را دور باندازید. ولی درصورت تمایل به استفاده مجدد، در دوره های زمانی ۸ الی ١٢ ساعته تحت شرایط ذیل استفاده نمایید:

◆  باید تنها توسط یک فرد استفاده شود
◆  ماسک باید در محلی خشک و تمیز مانند یک پاکت کاغذی نگهداری شود
◆  از آویزان نگه داشتن ماسک به دور گردن جدا خودداری نمایید چرا که رطوبت بدن و آلودگی های روی پوست بازدهی ماسک را به شدت کاهش می دهد.
◆  چنانچه ماسک خیس، خاکی، یا دچار آسیب دیدگی شد یا لایه داخلی آن در معرض آلودگی قرار گرفت حتما آن را دور بیندازید.
◆  توجه کنید که ماسک های N95 قابل شستشو نمی باشند

تمیز نگه داشتن هوای داخل خانه
در فصول سرد سال به دلیل بسته نگاه داشتن طولانی مدت پنجره ها و استفاده از درزگیرها برای جلوگیری از هدررفت انرژی، عملا تهویه هوا در منازل رخ نمی دهد. این در حالی است که در روزهای سرد هم بدلیل سرمای بیرون از منزل و هم به دلیل آلودگی هوای شهر رفت و آمد ها کاهش یافته و افراد بیشتر وقت خود را در منزل سپری می کنند. باید توجه کرد که در چنین شرایطی دی اکسید نیتروژن مهم ترین آلاینده موجود در هوای منازل است که از جمله مضرات آن عفونت های مکرر تنفسی بویژه در کودکان می باشد.

لذا برای تمیز نگه داشتن هوای داخل خانه موارد ذیل کمک کننده است:
✥   تنظیم میزان حرارت وسایل گرمازا در کمترین حد ممکن
✥   نگه داشتن رطوبت هوا در حد مطلوب(چون سیستم های گرم کننده منازل باعث خشکی هوا میگردد)
✥   استفاده از تهویه مناسب در آشپزخانه هنگام پخت و پز
 

منابع:
١.     http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=143465
٢.     http://www.ghasednews.ir
٣.     http://www.mardomsalari.com/Template1/News.aspx?NID=90732
٤.     http://occupational.blogfa.com/post-12.aspx
٥.     http://linksmedia.org/shared/Regional%20teleconferencia%2021mayo07/P-%20Equipo%20proteccion%20personal/P1%20-%20guideN95Masks.pdf
٦.     http://www.slideshare.net/kiranksomaraju/anti-pollution-masks1
٧.     http://www.magiran.com/npview.asp?ID=2401246