هرس شکل دهی ( توپیاری topiary)

شکل سازی یکی از هنرهای باستانی است که ریشه در اقوام کهن خصوصا ایتالیا دارد و باغهایی را تربیت کرده اند که هیچ گیاهی از مسیر عادی رشد خود پیروی نمیکردند و اصولا در باغهای رسمی در قرون 16 و 17 میلادی مرسوم بوده است . شکلهای ایجاد شده مانند اشکال حیوانات و پرندگان و حتی مجسمه های انسان و اشیایی مانند میز و صندلی است.

اصولا فرم غالب شکل سازی هندسی ( کروی ، مخروطی ، هرمی ، مکعبی است . اما مجسمه های جانداران بصورت غیر هندسی در بعضی از پارکها دیده میشود .بعضی باغبانان بر این عقیده هستند که شکل سازی خیلی سخت و زمان بر است با وجودیکه دانش باغبانی نوین و استفاده از گیاهان سریع الرشد و اسکلت سازی پیش ساخته تا حدودی این مشکل را حل کرده است و اگرچه مدت زمانی بین 5-10 سال برای شکل دهی طول میکشد اما لذت مشاهده زیبایی آن ارزش صبر و حوصله را دارد .

در این هنر انتخاب گیاه از نقطه نظر شکل پذیری ، تراکم برگها و شاخه ها ، اندازه برگها، براق یا مات بودن آنها ، سرعت در رشد از عوامل مهم و تعیین کننده هستند . محل گیاه و زمینه ای که گیاه در ان قرار دارد عامل مهم دیگری است که برای ایجاد تضاد رنگ زمینه اعم از چمن ، سنگریزه گیاهان سبز برگ و یا رنگین برگ اطراف گیاه مورد عمل تاثیر به سزایی دارد .

شکستن دید افقی و تبدیل ان به دید عمودی با موج و فرم دادن و تنبدیل خط مستقیم به منحنی از ظریف کاریهاییست که در هرس شکل دهی انجام میگیرد بطوریکه این هنر ساختن مجسمه زنده نام گرفته است .

شکل دهی ساده را میتوان با هرسهای مخصوص انجام داد اما در شکلهای پیچیده و شکل دار باید ا زاسکلت های فلزی استفاده کرد .

گیاهان مورد استفاده برای شکل سازی متنوع هستند . اگرچه هرچه سرعت رشد یشتر باشد کار زودتر نتیجه میگیرد ، اما گیاهانی که رشد سریع دارند به علت اینکه زود خود را بالا میکشند بافت نرمی دارند و خشبی بودن لازم را ندارند و نهایتا شکل پذیری آنها کمتر بوده و خوب حالت نمیگیرند .اینگونه گیاهان برای شکلهای ساده تر مانند پرچین های حاشیه ها مناسب تر هستند ، نمونه بارز آنها ترون یا ligustrum vulgaris است که دیواره های سبز حاشیه خیابانها از این نوع است و عیب ان همین سریع الرشد بودن است که در بهار و تابستان احتیاج به مراقبت زیادی دارد .

انواع روشهای توپیاری :

1. free-form فرم آزاد

در مورد درختان و درختچه ها( گیاهانی که قادرند روی پایه خود بایستند .) اجرا میشود .

2. shrub

معمولا در گیاهانی که بصورت طبیعی نمیتوانند روی پایه ی خود بایستند و نیاز به قیم دارند انجام میگردد .

3. sphagnum topiary

گیاهان روی محیط کشت خزه قرار داده میشنود .

در فرم آزاد ، معمولا قسمتهایی که میخواهند هرس شود را با بند می بندند تا مسیر قیچی زدن مشخص شود . معمولا در خزانه صورت میگیرد و بعد از آماده شدن به هوای آزاد منتقل میگردد . بذر را باید بر مبنای شکل ، دور گیاه بست مثلا اگر شکل مارپیچ مورد نظر ماست باید بند را بصورت مارپیچ دور گیاه ببندیم .

خانواده سرو به خاطر هرس پذیری خوبی که دارند برای توپیاری مناسب ند در صورتیکه خانواده کاچ چنین ویژگی ندارد .

shrubبرای شکلهایی که جزییات بیشتری دارند مثل شکل حیوانات استفاده میشود .از فریم های شکلی استفاده میکنند و روی آنها از کشت گیاهی استفاده میشود .

به ازای هر نقطه اتصال فریم با زمین یک گیاه کاشته میشود ( گیاهانی مانند پیروکانتا ، شمشاد ، مورد و... مناسبند )و با نخهای پلاستیکی شاخه ها را روی فریم وصل میکنیم و به جهت خاص هدایت میکنیم . معمولا در خزانه گذاشته و بعد از تکمیل به مکان اصلی منتقل میشوند .

توپیاری در مناطقی قرار میگیرد که خود مرکز توجه باشد همانند محوطه وسیع چمن کاری شده .

Sphagnum هنگامی استفاده میشود که بخواهیم خیلی سریع به نتیجه برسیم .در این حالت نیز از فریم هایی استفاده میشود و داخل فریمها را با خزه های فشرده پر میکنیم و اضافات آنها را میگیریم ..سپس قلمه های ریشه دار گیاهان را درون این خزه ها فرو میکنیم . در واقع محیط کشت ما خزه است و گیاهان در خاک حضور ندارند و ما خیلی سریع به نتیجه دلخواه میرسیم .با این روش میتوان در یک روز به یک توپیاری کامل دست پیدا کرد و آن را به زمین اصلی انتقال داد .

منابع :

کتاب هرس به معنی هرس .مهندس اسماعیل پیش بین

جزوه فضای سبز مقدماتی نظام مهندسی کشاورزی استان لرستان

منبع : وبلاگ کلروفیل